Ik ben vóór rookruimtes! Nee, niet dat je mij in die blauwe kamers zult zien. Dat niet. Maar vrije burgers dienen in principe vrij te zijn in hun handelen. Dat is de betekenis van vrijheid. In een vrije democratische samenleving hebben alle burgers dezelfde vrijheid en dezelfde bijbehorende rechten en plichten. Niet-rokers en rokers hebben dus dezelfde rechten en plichten.
Zeker, roken is slecht voor de gezondheid. Maar de samenleving is geen kliniek. Volwassen burgers staan niet onder voogdij. De één mag er een gezondere leefstijf op na houden dan de ander. Vrije burgers hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid.
Rokers veroorzaken overlast bij niet-rokers. Dat is waar, maar dat geldt voor veel activiteiten in een samenleving. Speedboten veroorzaken overlast bij zwemmers. Barbecuers veroorzaken overlast bij niet-barbecuers. Feesten veroorzaken overlast bij omwonenden, enz. Moeten dan al deze activiteiten door de overheid worden verboden? Dan blijft er van de vrijheid van de burger niet veel meer over!
Het was zo goed geregeld in de Tabakswet! 1 Rokers konden roken in een speciaal daarvoor ingerichte rookruimte. Niet-rokers hadden de beschikking over de rest van het etablissement. Zo was er een balans gevonden tussen rechten voor de één en bescherming van de ander.
Maar de actiegroep "Clean Air Nederland" had een andere balans in gedachten: alle rechten voor niet-rokers, geen enkel recht voor rokers. Hun juristen spelden het "WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging".2 De rookruimtes volgens de Tabakswet zouden strijdig zijn met het WHO-kaderverdrag. Clean Air Nederland spanden een rechtzaak aan tegen de Staat. Het Gerechtshof in Den Haag stelde Clean Air Nederland in februari in het gelijk. De staat ging nog in cassatie bij de Hoge Raad, maar vergeefs. Vrijdag 27 Sep. 2019 oordeelde de Hoge Raad dat rookruimtes in de horeca dicht moeten. Het verbod ging per direct in. De juridisch adviseur bij de Hoge Raad zei in februari dat niet-rokers sociale druk kunnen voelen om alsnog bij rokers in de rookruimte te gaan staan. Ook was het volgens hem onvermijdelijk dat er rook ontsnapt en alsnog in de rookvrije delen van de horecagelegenheid terechtkomt. 3 Kortom alle rechten voor niet-rokers, geen enkel recht voor rokers. Onbegrijpelijk, een ongebalanceerde stellingname. Er wordt vaak gezegd, dat rechters onafhankelijk zijn en dat rechtspreken eigenlijk een technisch juridische kwestie is. Dat is natuurlijk onzin! Recht spreken is afwegingen maken. Welk recht weegt zwaarder in deze zaak. Daarbij spelen persoonlijke en politieke voorkeuren natuurlijk een rol. Uiteindelijk is rechtspreken ook politiek. Daarom doet het er ook toe welke rechters er in zo'n college als de Hoge Raad benoemd worden!
Niet alleen rokers werden benadeeld door deze uitspraak van de Hoge Raad. Wat te denken van de horeca ondernemers? Eerst dwong de overheid hun om rookruimtes in te richten. Nu moeten van diezelfde overheid de rookruimtes per direct dicht. Weg investering! Dit is onbehoorlijk bestuur van de overheid. De overheid is onbetrouwbaar. Burgers en bedrijven weten niet waar zij aan toe zijn. Een slechte zaak!
Ten eerste bij het ondertekenen van het "WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging" door de Nederlanse staat! Die ondertekening verplichtte de Nederlandse staat de bepalingen in dit verdrag uit te voeren. Vanaf die ondertekening werden nationale wetten ondergeschikt aan dit internationale verdrag.
Ten tweede dient bij iedere nieuwe wet juridisch te worden uitgezocht of de nieuwe wet strijdig kan zijn met internationale verdragen. Dat is hier kennelijk niet voldoende gedaan. De juristen van de actiegroep "Clean Air Nederland" deden hun huiswerk beter dan de Nederlandse Eerste Kamer! En zo wonnen zij hun zaak
Een van de problemen van internationale verdragen is, dat zij in beton gegoten zijn. Eenmaal de handtekening gezet zit je er als verdragspartner aan vast tot in de kleinste lettertjes. Bij nationale wetgeving is er reparatie-wetgeving mogelijk. Bij internationale verdragen is dat echter niet zo eenvoudig. Om het verdrag te wijzigen moet het hele internationale onderhandelingsproces met alle verdragsparters heropend worden. Dat zal in de praktijk veelal een onneembare horde blijken en als het al lukt een proces van jaren. Internationale verdragen en de hiermee verbonden wet- en regelgeving kunnen dus niet mee evolueren met de tijd, zich niet aanpassen aan voortschrijdend inzicht of gewijzigde opvattingen. Internationale verdragen leiden dus tot een verstarring van het bestuur.
Politici willen graag de wereld beter maken. Daarvoor zijn zij immers de politiek ingegaan. Het doel is goed - in dit geval een gezondere samenleving. Wie wil zich daar nou niet voor inzetten? Dus natuurlijk moet Nederland mee doen met al die andere verdragspartners en zo'n verdrag tekenen! Emoties regeren de politiek
Maar verstandig is dat niet! In plaats van zich geheel te laten meeslepen door hun emoties, zouden politici zich meer rekenschap moeten geven van de consequenties van het tekenen van een internationaal verdrag. Dwingt het verdrag niet te rigide de nationale wetgeving in een dwangbuis nu en in de toekomst? Leidt het tekenen van het verdrag niet tot conflicten met nationale wetgeving? (De rechter oordeelde in het dossier betreffende de rookruimtes van wel.) Hier ligt typisch een taak voor de Eerste Kamer.
Zou het niet beter zijn om i.p.v. een internationaal verdrag te ondertekenen een verklaring af te geven, waarin de intentie wordt uitgesproken om de doelen dichter bij te brengen via nationale regelgeving passend in de nationale situatie. Op die manier zouden goede doelen dichterbij gebracht kunnen worden, terwijl tegelijkertijd de nationale soevereiniteit volledig behouden blijft en wordt voorkomen dat supra-nationale gerechtshoven zich met de zaak gaan inlaten. Dus wel vooruitgang in het dossier, maar niet op een beknellende manier.